I. Đặc điểm hình thái cây phượng vĩ
– Phượng vĩ là cây gỗ lớn, cao 10 – 15 m, thân mập có múi, màu xám trắng, nhẵn, phân cành lớn, cong queo, dài, tán lá rộng, thưa.
– Phượng vĩ có lá kép lông chim 2 lần, dạng thuôn hẹp, dài, màu xanh bóng, lúc non màu xanh nhạt, rụng từng phần vào mùa khô.
– Cụm hoa phượng vĩ dạng ngù thưa mọc ở đầu cành. Hoa lớn, màu đỏ cam.
– Phượng vĩ có quả đậu lớn, thuôn dài, dẹt thẳng hay cong. Hạt phượng dài màu đen có vân nâu rất cứng.
II. Phân bố địa lý của phượng vĩ
– Loài có nguồn gốc từ Châu Phi nhiệt đới (Madagasca) được gây trồng rộng rãi ở nhiều nước trên thế giới.
– Ở Việt Nam, cây phượng được trồng rộng rãi từ Bắc vào Nam, từ vùng ven biển đến vùng đồi núi trung du. Cây mọc khỏe, dễ trồng, nhanh có hoa quả.
III. Giá trị kinh tế của cây phượng vĩ
– Cây Phượng vĩ cho gỗ trung bình, dùng trong xây dựng, đóng đồ gia dụng, đóng hòm, xẻ ván.
– Cây phượng vĩ cho rễ và vỏ thân làm thuốc hạ nhiệt, chống sốt. Vỏ thân sắc nước uống trị sốt rét, đầy bụng, tê thấp, giảm huyết áp. Lá trị tê thấp và đầy hơi.
– Cây phượng vĩ cho hoa đẹp, sặc sỡ, nở trong dịp hè nên được trồng làm cây che bóng mát, cây trang trí theo đường phố, vườn hoa, công viên, sân trường.
IV. Một số thông số kỹ thuật cây phượng vĩ
– Phương thức bảo quản hạt phượng vĩ:
+ Điều kiện thông thường, khô, thoáng mát, ở nhiệt độ 25 – 30oC, giữ hạt được 1 – 2 năm.
+ Bảo quản khô mát ở nhiệt độ 5 – 10oC, có thể duy trì sức sống hạt được 3 – 4 năm.
Không để hạt phượng vĩ nơi ẩm, thấp, dễ thấm nước.
– Khối lượng 1.000 hạt khoảng 500 gram.
– Số hạt/1 kg khoảng 2.000 hạt
V. Kỹ thuật gây trồng phượng vĩ
1. Thu hái, chế biến và bảo quản hạt giống phượng vĩ
– Thu hái hạt giống phượng vĩ trên những cây mẹ từ 5 tuổi trở lên. Cây mẹ được chọn phải có hình dáng đẹp, thân thẳng, chiều cao dưới cành từ 6 m trở lên, tán lá đều, không sâu bệnh, cụt ngọn, cây có sức sinh trưởng khá, chỉ thu hái những quả đã chín. Dấu hiệu nhận biết quả đã chín: Vỏ thường có màu nâu, hạt cứng, màu đen.
– Quả phượng vĩ sau khi thu hái đem về phải chế biến ngay. Tiến hành phân loại quả, những quả chưa chín được ủ lại thành từng đóng từ 2 – 3 ngày cho quả chín đều, đóng ủ không cao quá 50 cm và phải thông gió, mỗi ngày đảo lại 1 lần. Quả chín thì rải đều phơi dưới nắng để tách hạt ra khỏi quả. Sau khi hạt tách ra khỏi quả phải thu ngay để tránh ảnh hưởng của nhiệt độ cao, loại bỏ tạp chất, hạt lép. Khi phơi phải đảo trộn nhiều lần trong ngày. Không phơi quả trên nền xi măng; chỉ phơi trên vải, cót, nong, nia, … Hạt phượng vĩ sau khi thu tiếp tục phơi 2 – 3 nắng cho khô, sàng sảy sạch thu hạt tốt cho vào bao vải hoặc chum, vại đem đi bảo quản.
2. Tạo cây phượng vĩ con
2.1  Xử lý hạt giống phượng vĩ
Hạt giống phượng vĩ trước khi gieo được mài nhẹ làm mòn một phần vỏ hạt để nước có thể thấm vào bên trong hạt, chỉ nên mài bên hông hạt, tránh làm tổn thương phôi hạt, ngâm hạt trong thuốc tím (KMnO4) nồng độ 0,05% trong 10 phút, sau đó vớt ra rửa sạch và ngâm hạt trong nước ấm 40oC từ 6 – 8 giờ, hạt được vớt ra và ủ trong túi vải. Hằng ngày rửa chua bằng nước ấm (nước sạch), túi vải ủ hạt phải luôn luôn ẩm. Sau 2 – 3 ngày hạt nẩy mầm có thể đem đi gieo.
2.2 Chuẩn bị bầu đất ươm phượng vĩ
Dùng túi bầu PE 10 x 15 cm đựng hỗn hợp ruột bầu. Thành phần ruột bầu gồm 80% đất tầng AB + 20% phân hữu cơ đã hoai (phân chuồng, phân xanh, phân rác). Đất làm ruột bầu được đập sàng nhỏ trộn đều với phân và đổ vào bầu thật đầy, sau đó xếp thành luống có chiều ngang 0,8-1m, chiều dài tùy ý, khoảng cách giữa 2 luống 0,4 m.
2.3 Gieo hạt phượng vĩ
Trước khi gieo hạt phượng vĩ, bầu đất phải được tưới nước đủ ẩm trước đó 1 ngày. Chọn những hạt nhú mầm, dùng que bằng đầu đũa được vót nhọn một đầu tạo lổ giữa bầu sâu 1 – 1,5 cm rồi gieo hạt vào, phủ một lớp đất mịn vừa lắp kín hạt, dùng rơm (hoặc cỏ khô, lá khô) đã qua khử trùng bằng nước vôi trong để che phủ mặt luống, bên trên dùng dàn che nắng 50% – 70%. Hằng ngày tưới nước đều (sáng sớm và chiều tối), đủ ẩm. Sau 4 – 5 ngày, cây mạ mọc đều thì bỏ lớp vật liệu che phủ (rơm, rạ, cỏ, lá khô) và chăm sóc luống bầu, bầu nào cây chết phải được cấy dặm ngay. Chú ý đề phòng nấm bệnh và côn trùng phá hoại cây mầm.
2.4 Chăm sóc cây phượng vĩ con
Hàng ngày tưới nước đủ ẩm vào sáng sớm và chiều tối. Khi cây Phượng vĩ còn nhỏ, mỗi ngày tưới 2 lần, 2 – 3 lít/m2/1 lần. Khi cây đã lớn, 1 lần/ngày hoặc 2 ngày/1lần, 4 – 5 lít/m2/1 lần. Cách 15 ngày làm cỏ phá váng 1 lần.
Cây Phượng vĩ con trong giai đoạn vườn ươm có sự cạnh tranh mạnh mẽ về không gian dinh dưỡng (đặc biệt là nhu cầu ánh sáng) hoặc do nhiều lý do khác, những cây không có khả năng cạnh tranh sẽ sinh trưởng kém vì vậy cần bố trí cây con một cách hợp lý, đồng thời cần tạo dàn che bóng cho cây với tỷ lệ che phủ khác nhau từ 30 – 50 %. Khi cây con bén rễ thì tháo dỡ dần dàn che ra.
Khi cây phượng vĩ con đạt chiều cao 10 – 15 cm thì tiến hành đảo bầu nhằm tránh trường hợp rễ cây phát triển xuyên qua túi bầu, xếp các cây có cùng chiều cao với nhau để tiếp tục chăm sóc hoặc bón thúc. Cần bón thúc cho những cây có sức sinh trưởng kém bằng phân Urê hoặc Sunfát đạm với liều lượng là 0,25 gram hoặc NPK 16-16-8 pha loãng 1%, sau khi bón thúc phải tưới lại bằng nước.
Trước khi xuất vườn từ 2 – 4 tuần, ngừng hẳn việc tưới phân, giảm lượng nước tưới để hãm cây nhằm giúp cây con cứng cáp, làm quen dần với điều kiện khó khăn khi đem trồng rừng.
Thời gian nuôi cây phượng vĩ trong vườn ươm từ 4 – 5 tháng, cây có chiều cao 25 – 35 cm, đường kính cổ rễ 3 – 4 mm thì có thể đem xuất vườn.